De wet weegt ook maar wat mee...

29-07-2022

In de Meppeler Courant van 22 juli jl. stond een interview met Geert Starre. Hij noemt zichzelf een milieuactivist en dat is hij ook. Zonder omwegen legt hij ‘vingers op zere plekken’. Maar waar het mij hier om gaat is het weerwoord van burgemeester Korteland van Meppel aan het eind van het stuk. Hij zegt (ik ga er van uit dat het citaat van de Meppeler Courant correct is): “De overheid - en dus ook de burgemeester - is er voor het algemeen belang. Dat betekent dat alle wetten, regels en belangen meewegen bij besluitvorming. Tegen deze besluiten kan bezwaar en beroep worden aangetekend, dat hoort bij de democratie waarin we leven.” En precies in dit citaat zit het probleem.

Natuurlijk is de overheid – en dus ook de burgemeester – er voor het algemeen belang. En dat dat betekent dat alle (deel-)belangen meewegen bij besluitvorming, is evident. Daar is de overheid, de politiek, voor ingericht: deelbelangen op een goede manier afwegen en dan tot een afgewogen besluit komen. Maar dat de wet en de regels ook alleen maar ‘meewegen’ in de besluitvorming is natuurlijk een vreemde uitspraak. Dat zou al een vreemde uitspraak zijn voor een individuele burger, maar voor een vertegenwoordiger van de overheid – en zeker voor een burgemeester – is juist deze uitspraak volstrekt onaanvaardbaar.

Stel, ik rijd 180 op de autoweg. Ik word aangehouden en ik verklaar tegenover de politie: “Zeker, ik heb te hard gereden. In mijn besluit om dat te doen heb ik allerlei belangen afgewogen. Mijn eigen belang om eerder thuis te zijn, en ook het belang van de veiligheid van mijn medeweggebruikers. En (o ja) ik heb zeker ook de wet wel meegewogen…”.

In die ene zinsnede zit precies het probleem, dat Geert Starre aankaart. En dat is tegelijk ook het veel en veel bredere probleem, dat onze samenleving opbreekt. De overheid ondergraaft haar gezag volledig als zij wetten en regels in het leven roept, die ze – daarna – slechts wil laten ‘meewegen’ bij de besluitvorming. Het hele stikstofprobleem is ontstaan, groter geworden en uit de hand gelopen, omdat de overheid allerlei ‘geitenpaadjes’ in het leven had geroepen om haar eigen regels te omzeilen. En dat om allerlei deelbelangen veilig te stellen.

Dat is het moment, waarop burgers naar de rechter gaan. En dan kan de rechter niets anders doen dan de wet toepassen. Want dat is wat de rechter geacht wordt te doen. Tegen mij (in het fictieve voorbeeld hierboven) zal hij/zij zeggen: “Ik heb met de belangenafweging op grond waarvan u ervoor gekozen heeft 180 te rijden niets te maken. Ik heb te maken met de Wet.” In de strafmaat kan dan nog rekening worden gehouden met ‘verzachtende omstandigheden’, als die er zouden zijn. Maar niet bij het beantwoorden van de vraag of mijn gedrag al dan niet in strijd zou zijn met de wet.

Natuurlijk, sommige situaties zijn diffuser dan dit voorbeeld. Maar ook bij zoiets als het toelaten van activiteiten in stadsparken of natuurgebieden staat de wet voorop. Daarna kan je als gemeente kijken of er manieren zijn om zaken toch te faciliteren. In het geval van het mountainbike pad door het Drents-Friese Woud had de gemeente Westerveld allereerst de wet- en regelgeving ter hand moeten nemen (ook wat de procedures betreft) en daarna met de mountainbike club en Staatsbosbeheer moeten overleggen over de manier waarop zo ’n pad binnen die wet- en regelgeving gerealiseerd kon worden. Dat had een hoop gedoe en frustratie gescheeld.

Dus ik ben bang dat burgemeester Korteland met deze reactie in feite slechts het bewijs levert voor de door Starre ingenomen stelling.